Niewidomi i słabo widzący.

Tyflopedagogika – jest nauką o kształceniu i rewalidacji niewidomych, ociemniałych i niedowidzących.
Osoby z uszkodzonym wzrokiem można podzielić na dwie grupy – niewidomych i niedowidzących od urodzenia lub wczesnego dzieciństwa oraz ociemniałych tzn. osoby które całkowicie lub w znacznym stopniu utraciły wzrok w ciągu swojego życia.
Zgodnie z klasyfikacją za wzrok normalny uważa się ostrość wzroku powyżej 0,3,  słabo wzroczność od 0,3 – 0,5 a poniżej ślepotę całkowitą, poczucie światła i ślepotę umiarkowaną.
Do uszkodzenia wzroku zalicza się również:
-ubytki pola widzenia,
-widzenia barw (ślepota na barwy-daltonizm),
-widzenie stereoskopowe (obuoczne),
- widzenia nocne (zdolność adaptacji do widzenia w słabych warunkach świetlnych).

Pełne pole widzenia wynosi: 2000.

Do dzieci słabo widzących zaliczamy te, które posiadają zdolności widzenia tekstów czarno – drukowanych i nie muszą korzystać z alfabetu Brajla.
Podział niewidomych i niedowidzących wg Marii Grzegorzewskiej;
• niewidomi od urodzenia
• ociemniali
• niewidomi i ociemniali z dodatkowym kalectwem
• niewidomi i ociemniali z upośledzeniem umysłowym
• niedowidzący
• słabo widzący w wysokim stopniu

Niewidomy  to człowiek, który urodził się niewidomym lub też utraciła wzrok we wczesnym dzieciństwie, to jest przed osiągnięciem 4-5 lat, a więc który nie zdobył lub nie pamięta żadnych wrażeń wzrokowych i w dalszym życiu nie może z nich korzystać.

Niedowidzący to ten, który pomimo znacznego uszkodzenia wzroku posługuje się nim, wspomagając się różnymi pomocami optycznymi i technicznymi.

Ociemniały to człowiek, który utracił wzrok w wieku późniejszym, a więc po przeżyciu wielu lat jako widzący, zdobyciu wielu wrażeń wizualnych i osiągnięciu znacznej sprawności fizycznej.
Ślepota - całkowite lub znaczne zaburzenie widzenia. Ślepota może być spowodowana wadami oka lub chorobami i uszkodzeniami natury neurologicznej lub mechanicznej. Zaburzenie to może mieć charakter nabyty (np. w wyniku uszkodzenia oczu) lub wrodzony (jako niedorozwój oka będącego narządem wzroku).

Głuchoniewidomy - to człowiek, u którego występuje równoczesne, poważne uszkodzenie słuchu i wzroku. Napotyka on bardzo duże trudności w poruszaniu się, komunikacji z innymi ludźmi oraz pozyskiwaniu informacji. Może kontaktować się z otoczeniem używając specjalnych metod, takich jak dotykowy alfabet Lorma, kreślenie drukowanych liter łacińskich na dłoni, znaki języka migowego i alfabet palcowy głuchych, odbierany wzrokiem lub dotykiem oraz mowa ustna odbierana przy pomocy aparatu słuchowego lub czytana z ruchu warg.

Cztery grupy głuchoniewidomych:
-osoby niewidzące i słabo słyszące,
-osoby niesłyszące i słabo widzące,
-osoby bardzo słabo widzące i bardzo słabo słyszące,
-osoby zupełnie nie widzące i zupełnie nie słyszące.

Osoba głuchoniewidoma nie jest w stanie zrekompensować uszkodzenia słuchu wzrokiem - jak niesłyszący, ani wzroku słuchem - jak niewidomi. Potrzebuje więc ona specjalnej pomocy w wykonywaniu czynności życia codziennego, w kontaktach międzyludzkich, w kształceniu się oraz w podejmowaniu i wykonywaniu pracy. Taką pomocą służą głuchoniewidomym przeszkoleni tłumacze-przewodnicy.
Przyczyna inwalidztwa wzroku :
1. Czynniki genetyczne.
2. Wady wrodzone analizatora wzrokowego i uszkodzenia okołoporodowego.
3. Choroby analizatora wzrokowego.
4. Choroby zakaźne przebiegające z wysoką temperaturą oraz nowotwory.
5. Zatrucia, cukrzyca.
6. Urazy mechaniczne, termiczne, chemiczne.
7. Awitaminoza.
8. Zmiany starcze.
Przyczyny wrodzonej ślepoty lub znacznego uszkodzenia wzroku:
a) zapalenie głębokie rogówki spowodowane kiłą wrodzoną,
b) ubytek wrodzony tęczówki, naczyniówki, soczewki, nerwu wzrokowego,
c) zaćma wrodzona, powstająca w życiu płodowym wskutek zaburzeń rozwojowych soczewki lub jej otoczenia,
d) zapalenie rzeżączkowe,
e) stany degeneracyjne różnych części, np. siatkówki, soczewki, rogówki,
f) zwyrodnienie siatkówki,
g) wady refrakcji.
Ciężkie uszkodzenia wzroku mogą spowodować promienie Roentgena lub promienie przy eksplozjach broni nuklearnej.

Następstwa i skutki psychologiczne utraty wzroku:
1. U dziecka – od urodzenia rozwija się szereg wadliwych postaw poznawczych, emocjonalnych i społecznych. Takie dziecko później rozgląda się dookoła, później unosi główkę, obraca nią. Później chwyta przedmioty, czołga się, opóźniony jest ruch poprzez naśladownictwo.
W wyniku tego stale narasta napięcie psychiczne w oczekiwaniu rzeczy i zjawisk nieznanych. To trwałe napięcie w każdej fazie życia wyniszczające.
2. Świadomość niebezpieczeństw sprawia, że osoby niewidome stają się mniej aktywne, ograniczają ruchy, to sprawia, że żyją w hipokinezie, która jest źródłem zmęczenia, patologicznych zahamowań, ograniczeniem ruchów pewnych grup mięśni, tików, blindizmów.
Blindizmy – to zespoły tików, odruch obrony, póz i gestów będących reakcją na niezidentyfikowane obiekty oraz braku mimicznej kontroli własnych zachowań ukierunkowanych na środowisko.
3. Brak wzroku powoduje: skrzywienia kręgosłupa, wadliwe postawy, wyciągnięcie ramion do przodu, cofnięcie głowy i tułowia tzw. „koguci chód”. Drażliwość, zmęczenie, zaczerwienienie.
4. Brak wzroku powoduje zubożenie odbioru informacji, to powoduje, że człowiek podejmuje złe decyzje. Osoba niewidoma kompensuje wzrok innymi analizatorami: węchem, słuchem, dotykiem.

Konsekwencje psycho – społeczne ślepoty
- zaburzone poczucie własnej wartości
- zaburzona klasyfikacja zdarzeń dobrych i złych, które pooprawiają lub zagrażają i obniżają poczucie własnej wartości.
- zaburzone motywowanie do działań, których celem jest poprawianie własnej wartości
- poczucie inności
- zaburzona komunikacja z otoczeniem.

Terapia:
Celem terapii zajęciowej jest wspomaganie procesu  podtrzymywania  aktywności poznawczej sprawnych analizatorów ale i wzroku poprzez stymulację OUN.

Najważniejszą kwestią w powodzeniu terapii zajęciowej  jest pełna akceptacja braku wzroku na zasadzie - wiem co straciłem bezpowrotnie, wiem co jeszcze mi pozostało i wiem, że tym, co mi pozostało, mogę się cieszyć i żyć pełnią życia - z szansami na sukcesy, przeżywanie radości z możliwością samodzielności i wolności.
Taka akceptacja jest warunkiem zbierania o sobie pozytywnych informacji oraz odbioru komunikatów z otoczenia.
Terapia zajęciowa  powinna być ukierunkowana na pomoc osobie niewidomej w rozwiązywaniu jej podstawowych problemów życiowych – samoobsługi, poruszania się w otoczeniu, własnego miejsca w społeczności placówki.  Wysoki poziom sprawności i samodzielności osób niewidomych stanowi najważniejszą przesłankę budowania pozytywnego i obiektywnego poczucia własnej wartości.

Cele terapii zajęciowej dla osób niewidomych:
1. Akceptacja straty wzroku, potem akceptacja edukacji zmierzającej do posługiwania się sprzętami dla niewidomych. (laska)
2. Nauka lub doskonalenie i utrzymanie umiejętności pisania dotykowego systemem Braille’a,
3. Nauka  i utrzymanie umiejętności orientacji i samodzielnego poruszania się:
- nauka technik ochraniających
- ustalanie kierunku marszu
- poznawanie właściwości otoczenia
- korzystanie z pomocy przewodnika
- odnajdywanie upuszczonych przedmiotów
- posługiwanie się laską
-chodzenie po schodach
- korzystanie ze środków komunikacji drogowej.
4. Kształtowania nawyków prozdrowotnych  w celu  podwyższania stanu zdrowia fizycznego i kondycji psychofizycznej.
5. Nauka i utrzymanie umiejętności wykonywania czynności życia codziennego., obejmująca:
- utrzymanie higieny osobistej i dbałości o wygląd zewnętrzny
- prace domowe np. pranie, sprzątanie
- udzielanie opieki innym 
- sposób zachowania się w różnych sytuacjach życiowych np. posługiwanie się pieniędzmi.

Metody prowadzenia terapii zajęciowej dla osób niewidomych i niedowidzących:
- socjoterapia
-biblioterapia
-arteterapia
-kinezyterapia
-logorytmika
- wszystkie formy mogące przynieść  podwyższanie stanu zdrowia fizycznego i kondycji psychofizycznej podopiecznych.
Ważne jest, aby osoba niewidząca znajdowała się pod odpowiednią opieką pedagogiczną i psychologiczną, i aby tok zajęć dostosowany był do jej potrzeb i możliwości.
W wielu ośrodkach dba się  o opanowanie wielu zwykłych, codziennych czynności, takich jak sprzątanie czy łączenie kolorów w ubiorach. Są to umiejętności dla zdrowego człowieka oczywiste, natomiast dla osób niewidomych mogą stanowią poważną trudność. Dla osób, które tracą wzrok w wieku późniejszym, ważnym elementem terapii w szerokim znaczeniu jest pomoc psychologa. Dla osoby ociemniałej największą obawą jest to, że zostanie sama. Potrzebne jest wtedy towarzystwo i oparcie. Po udanej rehabilitacji, włączające terapię zajęciową, osoby niewidome mogą w dużym stopniu poczuć się niezależne  od pomocy  innych ludzi.

Sprzęt pomocny niewidomym
Aby móc normalnie i samodzielnie funkcjonować, osoby niewidome i słabo widzące potrzebują różnorodnych akcesoriów, od najbardziej podstawowych, jak: lupy, białe laski, pomoce optyczne, maszyny do pisania, zegarki, budziki, czujniki cieczy, testery kolorów, igły - po bardzo skomplikowane i kosztowne, jak komputer przystosowany do potrzeb osoby z dysfunkcją wzroku.

Pismo Braille’a. Już w starożytności próbowano wymyślić metodę pozwalającą niewidomym czytać. I wszystkie te pomysły opierały się na przeniesieniu słuchu na dotyk. Grawerowano litery, nadlewano z ołowiu, wyplatali drucikami i wykłuwali na papierze. Już w XVIII i XIX wieku starano się drukować wypukłe litery ale bez większych rezultatów. Charles Barbier, oficer artylerii, w 1908 roku wymyślił wypukłe pismo, oparte na 12 punktach, pozwalające na odczytywaniu i pisaniu meldunków w ciemności. System okazał się zbyt skomplikowany i zbyt czasochłonny. Louis Braille w wieku 15-lat usłyszał o tym systemie i postanowił uprościć go. Udało mu się lepiej niż chciał. Opracował proste pismo, pozwalające na użycie 63 znaków złożone z 6 punktów. Sposób pisma został ogłoszony w 1829 roku, po 8 latach wyszła pierwsza książka wydrukowana "brajlem" – „Historia Francji”.